CEL PROGRAMU EDUKACYJNEGO:

  • uświadomienie pacjentom istoty choroby,
  • uświadomienie pacjentom schematu zachowania przy zaostrzeniu objawów astmy,
  • nauczenie pacjenta poprawnego używania inhalatora.

ZAŁOŻENIA PROGRAMU EDUKACYJNEGO:

  • zapobieganie zaostrzeniu objawów astmy,
  • poprawa efektywności prowadzenia procesu leczniczego, a co za tym idzie poprawa jakości życia pacjentów .

ADRESACI PROGRAMU EDUKACYJNEGO:

Wszyscy pacjenci Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej- Przychodnia Zdrowia wSłomnikach, z rozpoznaną astmą..

PROWADZĄCY EDUKACJĘ:

Lekarze i Pielęgniarki POZ zatrudnieni w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej-Przychodnia Zdrowia w Słomnikach

METODY EDUKACJI:

Rozmowy, konsultacje z pacjentem i rodziną, pokazy obsługi inhalatora, rozdawanie materiałów edukacyjnych. Edukacja zdrowotna pacjenta i/lub jego rodziny będzie dokumentowana przez lekarza.

TERMIN EDUKACJI:

Od poniedziałku do piątku w godzinach pracy SPZOZ Przychodnia Zdrowia w Słomnikach.

OPIS PRZEBIEGU EDUKACJI:

  1. Lekarz przekazuje Pacjentowi u którego stwierdzono astmę podstawowe informacje na temat choroby.
  2. Lekarz tłumaczy Pacjentowi jak zapobiegać zaostrzeniu objawów astmy, oraz jak się zachować gdy takie zaostrzenie nastąpi.
  3. Lekarz lub pielęgniarka uczy pacjenta jak poprawnie używać inhalatora.

 

ZAKRES TREŚCI

  1. Czym jest ASTMA?

Astma (inaczej zwana również dychawicą oskrzelową) jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, dotyczącą przede wszystkim oskrzeli. Oskrzela wraz z tchawicą są rurami, które doprowadzają powietrze do płuc. Przyczyną astmy jest proces zapalny toczący się w oskrzelach - zwiększa się wówczas liczba komórek układu odpornościowego, a wydzielane przez nie substancje powodują skurcz oskrzeli. Skurcz mięśni zlokalizowanych w ścianie oskrzeli jest przyczyną ich zwężenia podczas napadu astmy. A w porównaniu z osobami zdrowymi oskrzela u chorych na astmę kurczą się zbyt łatwo i zbyt mocno. W przebiegu nieleczonej astmy, mięśnie oskrzeli przerastają, stają się grubsze i silniejsze, a przez to zdolne do spowodowania jeszcze większego skurczu oskrzeli .

  1. Przyczyny rozwoju astmy

Przyczyny astmy oskrzelowej nie są jednoznacznie stwierdzone – mówi się o zespole czynników, które mogą ją powodować. U podłoża napadów astmy leżą mechanizmy zapalne, alergiczno- immunologiczne oraz reakcja alergiczna na kontakt z niektórymi substancjami, objawiająca się napadami kaszlu.

Czynniki te dzielimy na genetyczne i środowiskowe.

 Czynniki genetyczne:

Niektórzy pacjenci mają predyspozycje genetyczne, które wywołują astmę oskrzelową – mówimy wtedy o jej odmianie atopowej. Predyspozycje te mogą być także uaktywniane przez alergeny obecne w najbliższym otoczeniu pacjenta lub przewlekłe infekcje dróg oddechowych.

Czynniki środowiskowe:

Alergeny, zanieczyszczenie powietrza, dym papierosowy, kurz i roztocza, należą do czynników środowiskowych, które mogą wywoływać lub nasilać astmę oskrzelową. Dotyczy to również wilgoci w mieszkaniu czy substancji, które zanieczyszczają powietrze: dym i spaliny. Obecność alergenu w środowisku może być zmienna, dlatego napady kaszlu mogą występować w różnych porach i okolicznościach. Alergenem mogą być również pyłki roślin, sierść zwierząt domowych, leki, niektóre produkty spożywcze.

  1. Główne czynniki ryzyka zachorowania na astmę to:

Alergia – jest jedną z częstszych przyczyn napadów astmatycznych. Odnosi się do ok. 90% chorych dzieci oraz ok. 50% dorosłych. Winowajcami odpowiedzialnymi za wywoływanie objawów astmy mogą być roztocze kurzu domowego, ale również alergeny z naskórka naszych pupili, tj. sierści kotów, psów, świnek morskich itp. ,,Bombą alergenową” jest też mocz chomików, myszy, świnek morskich, a także pióra papug i kanarków. Napady dolegliwości astmatycznych nierzadko powodują też pyłki roślin, dlatego też warto unikać przebywania na zewnątrz w czasie okresu pylenia.

Dym tytoniowy – zwiększa ryzyko rozwoju astmy, o co najmniej 1/3! Ponadto palenie tytoniu oraz wdychanie dymu przez chorych nasila objawy astmy, przyśpiesza tempo pogarszania się czynności oskrzeli oraz pogarsza odpowiedź na leczenie.

Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego

  • mieszanina gazów zanieczyszczających powietrze:
  • dwutlenku siarki, ozonu i tlenków azotu oraz cząsteczek o wymiarach mniejszych niż 10 mikronów (czyli tzw. smog), może być szczególnie niebezpieczna i – wdychana – prowadzi wprost do śmierci osób z ciężką postacią astmy oraz innymi chorobami układu oddechowego.

Dieta i otyłość – nadmiar kalorii dostarczanych z żywnością w połączeniu z brakiem wystarczającej aktywności fizycznej (ok. 150 minut tygodniowo) może również prowadzić do rozwoju astmy.

Predyspozycje genetyczne – jeśli choćby jedno z rodziców ma astmę, prawdopodobieństwo zachorowania przez dziecko wynosi ok. 33%, a gdy chorzy są oboje rodzice, to prawdopodobieństwo wzrasta do ponad 50%. Ma to związek z rodzinną predyspozycją do rozwoju stanu zapalnego w oskrzelach.

Inne czynniki, które mogą wyzwolić napad astmy to:

Zimno – zimne powietrze, wysiłek oraz zmiany pogody też wyzwalają napady astmy u osób, które są chore. Dlatego też astmatycy powinni unikać spacerów w bardzo mroźne dni.

Leki – szczególną postacią astmy jest tzw. astma aspirynowa, która objawia się po zażyciu aspiryny lub innego niesteroidowego leku przeciwzapalnego (np. ibuprofenu), kiedy może dojść do niepożądanych reakcji organizmu, tj. wodnistej wydzieliny z nosa czy ataków duszności. Stosowanie leków z tej grupy może prowadzić również do powstania polipów w nosie i w zatokach przynosowych. Szacuje się, że nadwrażliwość na te leki dotyczy około 10%. chorych na astmę i dotyka trzykrotnie częściej kobiety niż mężczyzn.

  1. Objawy Astmy:

Do podstawowych objawów astmy oskrzelowej należą:

  • Duszność, która ma charakter napadowy i zmiennie nasilony. Jest to głównie duszność wydechowa („niemożność wypuszczenia powietrza”). Duszność może pojawić się o każdej porze dnia i nocy.
  • Uczucie ucisku na klatkę piersiową.
  • Świszczący oddech (wysokie dźwięki, które są wynikiem wydobywania się powietrza ze zwężonych oskrzeli).
  • Kaszel – suchy, który często towarzyszy duszności, ale czasami może być jedynym objawem choroby.

Czasami podstawowym objawom astmy towarzyszą inne dolegliwości, związane z alergią, jak wysypka skórna, katar, zaburzenia czynności przewodu pokarmowego.

W zależności od częstości występowania objawów choroby, wyróżnia się następujące stopnie ciężkości astmy:

  • Astma sporadyczna – krótkotrwałe zaostrzenia choroby nie częściej niż raz w tygodniu. Objawy nocne występują nie częściej niż 2 razy w miesiącu.
  • Astma przewlekłą lekka – zaostrzenia częściej niż raz w tygodniu, ale nie codziennie. Objawy nocne częściej niż 2 razy w miesiącu i mogą powodować zaburzenia snu i utrudniać dzienną aktywność.
  • Astma przewlekła umiarkowana – napady astmy występują codziennie, objawy nocne częściej niż raz w tygodniu. Zaostrzenia zaburzają dzienną aktywność i sen.
  • Astma przewlekła ciężka – zaostrzenia znacznego stopnia, występujące codziennie.

Objawy nocne częste. Znaczne ograniczenie aktywności fizyczne.

  1. Działania zapobiegające wystąpieniu astmy oskrzelowej:
  • niedopuszczanie do rozwoju i skuteczne niszczenie w zalążku wszystkich stanów zakaźnych dróg oddechowych (zwłaszcza przewlekłych);
  • regularne leczenie wszelkich reakcji i stanów alergicznych;
  • nie przebywanie w atmosferze zapylenia, zadymienia, mgły i wilgotności;
  • skuteczne likwidowanie zawilgocenia i zagrzybienia mieszkań;
  • rzucenie palenia, gdyż nikotyna powoduje m.in. zwiększone wydzielanie śluzu w drogach oddechowych i tym samym sprzyja rozwojowi przewlekłych stanów zapalnych (nieżytów) oraz bezpośrednio drażni błonę śluzową oskrzeli;
  • odrzucenie pokarmów, które rozpoznano jako wyzwalające lub nasilające duszność;
  • unikanie lub ograniczenie kontaktu z substancjami, które drażnią drogi oddechowe lub wyzwalającymi bądź nasilającymi napady duszności;
  • nie trzymanie w domu roślin doniczkowych i innych kwiatów (np. prymulki), których zapach bądź obecność może wyzwalać lub nasilać napad duszności astmatycznej;
  • poinformowanie lekarza oraz wykluczenie po konsultacji z nim wszelkich leków, które wyzwalają bądź nasilają napad duszności astmatycznej (np. Polopiryna);
  • częste wietrzenie mieszkania;
  • regularny, nie wyczerpujący tryb codziennego życia;
  • mniej stresów, konfliktów itp.;
  • utrzymywanie dobrego stanu fizycznego organizmu dzięki codziennej gimnastyce, spacerom na świeżym powietrzu oraz uprawianiu lekkiego sportu.
  1. Jak postępować przy zaostrzeniu objawów i kiedy udać się do szpitala?

Przyjmij doraźnie 2–6 wdechów krótko działającego leku rozkurczającego oskrzela za pomocą inhalatora. Zwykle stosuje się szybko działający β2-mimetyk wziewny (salbutamol, fenoterol). Jeżeli masz komorę inhalacyjną (spejser), użyj jej podczas przyjmowania leku.

Jeżeli inhalacja leku spowodowała ustąpienie dolegliwości, a duszność nie nawraca przez kilka godzin, najpewniej dodatkowe postępowanie nie będzie konieczne (chyba, że Twój lekarz zalecił inaczej w Twoim pisemnym planie postępowania).

Jeżeli inhalacje szybko działającego β2-mimetyku wziewnego nie przyniosły istotnej poprawy, zastosuj dodatkowe leczenie przewidziane w Twoim planie postępowania, zgłoś się do lekarza albo wezwij pogotowie ratunkowe.

Jeżeli duszność utrudnia Ci mówienie, masz wrażenie, że za chwilę możesz stracić przytomność, pilnie wezwij pogotowie ratunkowe. Oczekując na przybycie karetki, kontynuuj przyjmowanie leku β2-mimetyku szybko działającego (nawet do 10 wdechów).

Do szpitala zabierz ze sobą całość swojej dokumentacji medycznej (jeżeli chorujesz nie tylko na astmę, a nie byłeś/aś nigdy w szpitalu, poproś lekarza rodzinnego, by przygotował Ci na piśmie informacje o rozpoznanych u Ciebie chorobach i stosowanym leczeniu) oraz zapisane na kartce leki, które aktualnie przyjmujesz.

Jeżeli w przeszłości występowały u Ciebie wymienione niżej czynniki ryzyka, należy wcześnie szukać pomocy medycznej w przebiegu zaostrzeń:

  • intubacja i mechaniczna wentylacja z powodu zaostrzenia astmy,
  • stosowanie glikokortykosteroidów doustnych w czasie ostatnich kilku miesięcy,
  • niestosowanie glikokortykosteroidu wziewnego,
  • konieczność doraźnej pomocy medycznej (np. na SOR) z powodu astmy w ciągu roku.

UWAGA!

Należy pilnie wezwać pogotowie (tel. 999 lub 112), jeżeli chory lub jego rodzina zauważają jeden lub więcej z następujących objawów: o bardzo nasilona duszność, utrudniająca mówienie i nie reagująca na doraźnie przyjmowane leki rozkurczające oskrzela, o nasilona senność, uczucie bliskiego omdlenia, nasilone zawroty głowy, mroczki przed oczyma, o silny i nie ustępujący ból w klatce piersiowej, oraz w przypadku zaobserwowania innych, niepokojących dolegliwości lub nagłego pogorszenia się stanu zdrowia!

  1. Poprawne używanie inhalatorów

Inhalator to aparat do rozpylania substancji przeznaczonych do inhalacji. W sprzedaży są cztery podstawowe rodzaje inhalatorów: ciśnieniowe i proszkowe, które należą do grupy tzw. Inhalatorów kieszonkowych, oraz pneumatyczne i ultradźwiękowe, określane mianem nebulizatorów.

Inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem - (MDI - metered dose inhalers). Zawierają lek w skompresowanej formie. Po naciśnięciu przystawki ciśnieniowej, która znajduje się w górnej część inhalatora, dochodzi do uwolnienia dokładnie określonej porcji leku w postaci sprężonego gazu. Podczas wykonania inhalacji konieczne jest skoordynowanie uwolnienia leku z wdechem - od tego zależy skuteczność inhalacji.

Inhalatory proszkowe (DPI - dry powder inhaler). Są łatwiejsze w obsłudze niż inhalatory ciśnieniowe, ponieważ porcja leku zostaje uwalniania z dozownika przy wykorzystaniu siły wdechu pacjenta. Podczas inhalacji dochodzi do przekłucia opakowania leku zawierającego kapsułkę i jego rozgniecenia, co powoduje uwolnienie proszku. Proszek z lekiem może być zawarty w kapsułkach, które za każdym razem przed inhalacją trzeba włożyć do komory inhalatora, a następnie przycisnąć przyciski powodujące przekłucie kapsułki. Drugi rodzaj inhalatorów DPI zawiera zbiornik z kilkudziesięcioma dawkami leku, a przygotowanie kolejnej dawki do podania wymaga przesunięcia dźwigni inhalatora.

Obydwa typy inhalatorów nie różnią się skutecznością, a wybór jest podyktowany dostępnością danego leku albo wspólnego wyboru lekarza i chorego. Na rynku powinny wkrótce pojawić się inne typy inhalatorów (np. inhalator „miękkiej mgły”).

Nebulizacja

Leki w nebulizacji zwykle stosuje się podczas zaostrzeń choroby. Prawie nigdy nie ma potrzeby stosowania leku w nebulizacji w leczeniu przewlekłym. Ta metoda utrudnia precyzyjne dawkowanie leku i może zwiększać niektóre działania niepożądane leku, np. miejscowe przy nebulizacji glikokortykosteroidu wziewnego.

Zasady stosowania leków

  1. Leki kontrolujące chorobę stosuje się regularnie według zaleceń lekarza, niezależnie od obecności objawów. Brak napadów duszności i kaszlu nie jest wskazaniem do zaprzestania stosowania leków kontrolujących astmę bez uprzedniej konsultacji z lekarzem. Tylko leki kontrolujące o działaniu przeciwzapalnym wpływają na przyczynę choroby, pozostałe leki stosowane w astmie jedynie łagodzą jej objawy!
  2. Leki stosowane doraźnie przyjmuje się w celu złagodzenia objawów i zaostrzeń astmy oraz zapobiegawczo przed wysiłkiem fizycznym. Nie wpływają one na przebieg choroby, a ich zwiększone zużycie należy zgłosić lekarzowi. Lek stosowany doraźnie powinno się stale nosić przy sobie.
  3. Po zastosowaniu preparatów glikokortykosteroidów wziewnych wskazane jest przepłukanie ust i gardła wodą.
  4. Każdy chory powinien mieć pisemny plan postępowania w astmie i stosować się do zawartych w nim zaleceń. W razie jego braku, skonsultuj się z lekarzem i ustal pisemny plan leczenia.

Pamiętaj!

Zawsze przed użyciem inhalatora, zapoznaj się z dołączoną ulotką i instrukcją używania inhalatora!

 

Źródła instruktażu inhalatorów:

UŻYWANIE INHALATORA CIŚNIENIOWEGO Z DOZOWNIKIEM (MDI):

https://astma.mp.pl/leczenie/53989,inhalator-cisni...

https://novom.ru/en/watch/h3yXWnngrJs

UŻWYANIE INHALATORA PROSZKOWEGO (DPI) – DYSK:

https://astma.mp.pl/leczenie/53274,inhalator-suche...

http://www.totylkoastma.pl/terapia.html

UŻWYANIE INHALATORA PROSZKOWEGO (DPI) typu TURBUHALER:

https://astma.mp.pl/leczenie/53268,inhalator-typu-...

UŻWYANIE INHALATORA PROSZKOWEGO (DPI) – KAPSUŁKI:

https://astma.mp.pl/leczenie/53272,inhalator-na-le...